Onderwerp | De pilasters van de Dierentuinbrug |
Jaar | 1939 |
Gesigneerd | niet gesigneerd |
Materiaal | graniet, geplaatst op granieten blokken |
Afmetingen | hoogte: 50 cm |
Aanwezigheid | Bij de brug, kruising Koninginnegracht en Houtstraat, Den Haag. |
Bijzonderheden | Op 17 juli 1939 werd de brug bij de Dierentuin en bijbehorende kunstwerken onthuld door wethouder Ir. L.J.M. Faber. De brug zelf was al vernieuwd en verbreed (architect A. Pet) en in gebruik sinds 22 mei, maar voor de officiële opening is gewacht tot ook de reliëfs af waren.
"Bij de architectonische verzorging van het bruggencomplex is rekening gehouden met de eisen van het verkeer. Daarom is afgezien van den bouw van borstweringen; in stede daarvan zullen er leuningen komen. De leuningen van de brug over het Kanaal zullen worden gevat in natuursteen pilasters. De koppen van deze pilasters zullen aan drie zijden worden voorzien van relief-beeldhouwwerk uit te voeren door de Haagse beeldhouwster mej. G. Rueb."
Op elk van de vier pilasters (door tante bruggenhoofden genoemd), zijn drie reliëfs met bijbehorende versjes op een bronzen plaat aangebracht. De versjes zijn gemaakt door Ben van Eijsselsteijn. In het Literatuur Museum Den Haag, zit in het archief van Ben van Eijsselseijn een mapje (E.493.H.1) met de oorspronkelijk versjes en later gemaakte aantekeningen van Ben. Het nummer voor de naam van de uitgebeelde fabel is het nummer uit mapje E.493.H.1. Daarin staat ook aangegeven, in het geval er meerdere versjes voor een reliëf zijn gemaakt, welke versje is gekozen; door wie de keuze is gemaakt staat er niet bij. Op de bruggenhoofden is plaats voor 12 reliëfs en dus ook voor 12 versjes. Er zitten echter 14 versjes in de map. De twee extra versjes zijn voor de (niet uitgevoerde) reliëfs van: "Die in zijn trots te hoog wil gaan, werd door de Gieren 't eerst verslonden."
Van beide fabels zijn mij ook geen ontwerpen bekend en Ben heeft er, volgens zijn aantekeningen, geen foto's van (en dat ligt voor de hand als er geen reliëfs van zijn). Hieruit kan volgen dat Ben als eerste met de versjes kwam en dat tante een keuze maakte bij welk versje zij een reliëf maakte. Het boekje van Ben is na de oorlog gemaakt, gezien zijn aantekeningen bij "De Twee Hanen". Dat Ben erbij heeft gezet dat er geen foto's van zijn is misschien zijn manier van zeggen dat de versjes niet gebruikt zijn.
In een artikel van Pier Terwen over Georg Graff (Jaarboekje Die Haghe 2004) staat dat Georg als practiciën betrokken is geweest bij de bruggenhoofden (beeldhouwwerken nr 10).
Zie onder aan de pagina een krantenartikel uit Het Vaderland 14 juli 1939: "Officieele openening van de brug bij den Dierentuin".
In het gemeentearchief Den Haag is deze foto gemaakt door Noël van Heusden in 1954 van tante met op de achtergrond gedeeltes van de gipsen werkmodellen (zie ook: dierplastieken/veulen). De reliëfs zijn steeds per drie bij elkaar gezet omdat ze op één pilaster staan. De nummering van Ben lijkt dus niet te duiden dat hij ze heeft gegroepeerd, dat zal tante zo hebben besloten.
7 De Haas en de Schildpad "Een haas, te laat op weg gegaan,
12 De Ratten in Raadsvergadering "In woorden zijn zij eensgezind, geen die de kat de bel aanbindt"
6 De Wolven en de Schapen "'t schaap, dat den wreeden wolf vertrouwt,
De gipsmodellen
5 De Twee muilezels "Twee ezels die hun lasten dragen,
1 Zwaan in het riet "De zwaan, die slechts zichzelve ziet,
9 Twee Geiten op de brug "Als d'een voor d'ander niet wil wijken, kan't zijn dat allebei bezwijken"
De gipsmodellen
2 De Vos en de Kalkoenen "Die 't luidst gevaren blijft verkonden,
10 De Vleermuis en de Wezels "Een vleermuis is, als 't spannen gaat, vogel of muis, naar eigen baat"
8 De Vos en de druiven "Het vosje scheldt de druif voor zuur, wijl zij te hoog hangt aan den muur"
Gemarkeerd als zijnde gekozen, maar wat niet zo is: "Wijl zij te hoog hangt aan den muur, scheldt de Vos de druif voor zuur"
De gipsmodellen
Wat opvalt is dat het ontwerp van "de Vos en de druiven" afwijkt van het geplaatste reliëf. Het kan zijn dat het hele tafereel er niet op kon en er een nieuwe vlakvulling moest worden gemaakt. Aan de kant van de schildpad en de vogel kan weinig "gerommeld" worden en zullen daarom wel weggehaald zijn. Aan de linkerkant is daardoor meer ruimte gekomen dat opgevuld kon worden door een extra plantje en wat bladeren. De foto die Ben in zijn bezit had van deze fabel wijkt af van het ontwerp en het uitgevoerde reliëf. Van het gipsen model is de schildpad en de vogel afgeknipt maar het extra blad en het plantje staan er niet op. In het versje spelen de schildpad en vogel en de plantjes gelukkig geen rol.
14 De Os en de Kikker "Geen vorsch, die ooit tot grootheid zwol, al blies hij zich ook berstens vol"
13 De Twee Duiven "Een duif vliegt uit naar oost en west, maar zoekt tenslot het eigen nest"
3 De Twee Hanen "Die heden wint waant zich een held, maar morgen wordt hij zelf geveld"
Hierbij een aantekening: "Bij dit opschrift werden op die plaats op de brug, gedurende de oorlog en de Duitse bezetting, telkens heimelijk bloemen gelegd."
De gipsmodellen
|
Het Vaderland, 14 juli 1939 |
|